نگاه تمدن ساز و جهان شهری

در بند یازدهم چرخش‌های تحول آفرین چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت، موضوع «نگاه تمدن ساز و جهان شهری به جایگاه شهر مشهد به جای کاربست مفهوم کلان شهری»، بیان شده است. در ادبیات رایج ایران وقتی می‌گوییم کلان شهر، منظور شهری است که از نظر موقعیت و تأثیر اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و جمعیتی در بین سایر شهر‌ها سرآمد باشد.

برمبنای تعریف بین المللی کلان شهر (معادل مادرشهر یا متروپلیس) که سازمان ملل متحد ارائه کرده است، شهری که بالغ بر ۴ میلیون نفر جمعیت داشته باشد، کلان شهر محسوب می‌شود. اما مفهوم کلان شهر براساس سطح فعالیت ها، حوزه نفوذ شهر و جمعیت پذیری در هر کشور متفاوت است.

در کشور ما شاخص جمعیت، بیشترین اثر را بر تعیین یک نقطه جغرافیایی به عنوان شهر یا کلان شهر می‌گذارد. بر این اساس، اصطلاح کلان شهر معادل مادرشهر (متروپلیس) است و به شهر‌هایی اطلاق می‌شود که حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته باشند و دارای مرکزیتی اقتصادی سیاسی باشند که در مقیاس ناحیه‌ای یا ملی از موقعیتی مرکزی برخوردار باشند.

درباره مفهوم کلان شهر و نیازها، ارتباطات و چالش‌های آن، فعالیت‌های زیادی انجام گرفته، اما کمتر به نگاه تمدن سازی و جهان شهری پرداخته شده است؛ زیرا کلان شهر‌های ما هنوز از شاخص‌های جهان شهری بهره‌مند نیستند و ارتباطات و اثرات فراملی برای مدیریت شهری ما هنوز در معنای واقعی آن درک نشده است. جهان شهر بودن دو پیش نیاز اساسی دارد:
بهره مندی کلان شهر از بستر معنایی، معرفتی و محتوایی جهان شمول:

کلان شهر مشهد به دلیل وجود مرقد شریف امام هشتم شیعیان و حضور سالیانه قریب به ۳۰ میلیون زائر داخلی و خارجی و ارادت بسیاری از مسلمانان و آزادگان جهان به ساحت مقدس امام همام (ع)، از این بستر معنایی و محتوایی به نحو کامل برخوردار است. بر همین اساس بسیاری از آموزه‌های رضوی در حوزه دینی، علمی، اخلاقی و معرفتی، ادبیاتی فراگیر و جهان شمول دارد.

زیرساخت‌های جهان شهری: زیرساخت‌های جهان شهری طیف گسترده‌ای از تسهیلات، تجهیزات، خدمات و اقدامات اقتصادی، اجتماعی و بنیادی برای خدمات اثربخش شهری است که تأثیر مهمی بر کیفیت زندگی اجتماعی، رشد و چشم انداز توسعه اقتصادی می‌گذارد، لذا زیرساخت‌های جهان شهری، قوی‌ترین مظاهر و نماد‌های فرهنگ مادی و طیف گسترده‌ای از تأسیسات کلان شامل فرودگاه‌های بین المللی بزرگ با عملکرد‌های هوایی، شبکه حمل ونقل پیشرفته، زیرساخت‌های مدرن اطلاعاتی، ارتباطاتی، مراکز فرهنگی، آموزشی، ورزشی و آثار معماری با شهرت و برند جهانی است.

اکنون که با پدیده جهانی شدن و تغییر ساختار و عملکرد شهرها، مدیریت شهری از اختیارات بیشتری در توسعه محلی با رویکرد فراملی برخوردار شده است، باید برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری با تأکید بر زیرساخت‌های شهری مبتنی بر استاندارد‌های جهان شهری به منظور رقابت‌های جغرافیایی و ارتقای منزلت شهری، پیش از پیش در عملکرد سازمان‌های محلی ظهور و بروز یابد؛ امری که در دوره ششم شورای اسلامی شهر، چرخش دیدگاه کاربست کلان شهری به جهان شهری را ضروری ساخته است.